artikelen

Welvaart
(10 maart 2012)

We leven in een economische crisis. Het gaat in veel opzichten niet goed.
Nu de groei van de economie in twee kwartalen een negatief getal aangeeft
schijnt het zelfs dat we in een recessie leven.
Als je deze definitie goed leest blijkt hoe bizar hij is: de groei geeft twee
kwartalen een negatief getal aan, alsof groei de norm is en teruggang dus
een afwijking van de norm.

Stilstand is achteruitgang. Het zijn van die wijsheden die nogal eens worden gedebiteerd.
“Natuurlijk, stilstand is achteruitgang, en je moet vooruit in het leven!” We denken er niet eens meer
bij na. Laat staan dat we de wijsheid in twijfel trekken. Iemand die toegeeft dat hij het prima vindt
zoals het gaat vinden we een beetje een sul, die man heeft geen ambitie, en wat ben je zonder
ambitie? Een mens moet altijd méér willen.

Vooral als we het over consumeren hebben. Waar is de tijd gebleven dat je ergens voor spaarde en
als een kind zo blij was, óók als volwassene, als het na verloop van tijd lukte om het aan te schaffen.
Of dat nou om die mooie fiets ging, de platenspeler, de nieuwe piano, of wat dan ook.
Tegenwoordig worden dingen vervangen, lang voordat ze versleten zijn. Hoe snel worden spullen
niet afgedankt en vervangen door andere omdat die net iets meer up to date zijn?
En als je dat niet doet, omdat je tevreden bent met je mobiele telefoon waarmee je gewoon iemand
kunt opbellen of sms’en, vinden ze je een ouderwetse man.
En dan hoef je nog niet eens (die ouderwetse mannen heb je ook!) te zweren bij
vinyllangspeelplaten of rond te rijden in een Citroën DS 19 omdat je niet met je tijd meegaat en
heerlijk nostalgisch bent, conservatief voor mijn part.

Genoeg
Ik ben altijd geboeid door de zogenoemde asceten. Mensen die hun hele leven aan hun geloof
wijdden. Ze hadden genoeg aan alleen het hoognodige: genoeg voedsel om te overleven, en af en
toe wat beschutting tegen de regen.
En monniken, die alleen maar met het geloof bezig zijn. En daar hun hele volwassen leven aan
besteden. Die God centraal stellen in hun leven (maar, dit terzijde, door zich zo van de wereld af te
wenden ook min of meer vooral zichzelf en hun eigen geloofsleven centraal stellen…).
Wie kent niet het verhaal van de weduwe die een paar muntstukken in de offerkist in de tempel wierp
(Marcus 12:42, Lucas 21:3). Zij geeft alles wat ze geeft, het is niet veel, maar het is veel maar dan al
die fantastische bedragen die de rijken van hun overvloed schenken. Die weduwe doet het beter
dan al die vrome farizeeërs. Ze is een voorbeeld. Maar wie doet haar na? En, laten we eerlijk wezen,
we moeten armoede niet gaan idealiseren. Het verhaal gaat, denk ik, over de manier waarop je met
je bezit omgaat. Hoe je je al dan niet hecht aan materie.

Dat het met de economie, wereldwijd, eens een keer mis moest gaan kon je toch op je klompen
aanvoelen? Net zoals kettingbrieven en piramidespellen mislukken omdat het op een gegeven
moment domweg niet meer lukt om nieuwe deelnemers te vinden (omdat die er gewoon niet meer
zijn!) loopt ook een economie waarin alles steeds maar meer wordt toch vast?
Hoe kun je geld lenen en er van uitgaan dat je rijk kunt worden door dat te beleggen, zodanig zelfs
dat je genoeg verdient om ook de rente op die lening daarvan te betalen? Als dat echt zou werken
zou de bank dat toch liever zelf doen?

Tijdgeest
Er zijn politieke partijen die nostalgie tot hun ideologie verheffen. Dat zeggen ze natuurlijk niet, want
daarmee zouden ze zichzelf geen dienst bewijzen: nostalgie, terug naar vroeger, het is niet bepaald
vooruitgang, en het scoort dus niet.
Maar wat is er mis met ouderwetse waarden als integriteit,
eerlijkheid, wars van zakkenvullen en
alleen maar méér willen? Heeft het ook iets met de tijdgeest
te maken, die eindeloze drang naar
meer? Met onze beschaving?

Job Cohen, ooit binnengehaald als beoogd nieuw premier, is
afgetreden. Iedereen, ook zijn tegenstanders, noemen hem
integer. Maar iedereen geeft ook toe dat dat eigenlijk een
diskwalificatie is. Als politiek leider gaat het niet om wat je te
melden hebt, maar om de manier waarop je dat doet. Of
je mooie oneliners in huis hebt. En of je de belachelijke
manier waarop sommige tv-interviewers je bejegenen weet te
pareren. Een straatvechter moet je zijn, zeker als je in de
oppositie zit. Maar daarvoor is Job Cohen veel te veel gewoon
een aardige man. Ook voor niet-PvdA-ers is het toch gênant
om te zien hoe zijn ambitieuze opvolgers al klaar stonden.

Slot
Ik weet het, ik vergelijk zaken die op het eersten gezicht niet veel met elkaar te maken lijken te
hebben.
Maar ik denk dat het zeker zo is dat onze welvaart, onze tijdgeest van steeds méér en nog méér, én
onze tomeloze ambitie, er voor zorgen dat we er niet meer in slagen om af en toe eens te beseffen
hoe goed we het eigenlijk hebben.
We leven in een van de rijkste landen ter wereld. Onze materiële rijkdom zorgt er voor dat we haast
niet meer in staat zijn om tevreden te zijn met genoeg. We moeten verder! Méér! Stilstand is
immers achteruitgang!
Maar mensen durven in verband met de crisis geen geld meer uit te geven. Ze rijden langer door in
hun auto, vervangen het bankstel niet meer zo snel en ze laten hun geld liever op de spaarrekening
staan. De hooggeleerde economen vinden dat dat juist de economische crisis verergert: als
iedereen op zijn geld blijft zitten, niemand meer investeert, gaat de economie nooit meer vooruit.
Zuinigheid is voor hen die de ideologie van de economie aanhangen principieel fout. En zuinige
mensen zijn de veroorzakers van de teruggang!
Komende week is het biddag. Een haast uitstervend fenomeen. In onze provincie houden we op
veel plaatsen nog gebedsdiensten voor gewas en arbeid. Misschien moeten we niet bidden om
succes of vooruitgang, maar om tevredenheid met dat wat we hebben, economische crisis of niet…

Kees Steketee

> STARTPAGINA
> ARTIKELEN