artikelen 

>  STARTPAGINA
>  ARTIKELEN

Boekbespreking:
(9 februari 2008)

Wilbert Berendsen/Pieter Endedijk (redactie):
TUSSENTIJDS
(Aanvullende liedbundel) Begeleidingen
Kok/Boekencentrum, 2007; 237 blz.

In 1973 verscheen het Liedboek voor de Kerken.
Aan het eind van de vorige eeuw, zo’n 25 jaar
later, was er het streven een nieuw Liedboek te
vervaardigen, het Liedboek 2000.
Inmiddels leven we in 2007 en dromen we van
het Liedboek 2010.
Omdat de wereld doordraait en niemand, zeker
componisten en tekstdichters niet, stilzit
verscheen in 2006 een soort aanvullende
liedbundel, een proefballon misschien, met de
veelzeggende titel Tussentijds. Om de liederen
uit die bundel te kunnen zingen is het mooi als ze
ook adequaat begeleid kunnen worden. Met dat
doel kwam in juni 2007 een begeleidingsbundel
uit.

Ik had hem al eens zien liggen in de boekwinkel. De bundel is uitgevoerd als een losbladige uitgave
met perforatie, geschikt voor een A4 ringband. Een verstandige keuze, niet om er nog eens liederen
uit te kunnen halen of tussen te kunnen stoppen, wel om hem zodanig op de orgellessenaar te kunnen
plaatsen dat hij ook gewoon open blijft staan, iets wat met andere dikke liedbundels nog wel eens
problemen geeft.
Nadeel van dit voordeel is wel dat hij in plastic verpakt op de plank lag, dus even inzien was er niet bij.
En om hem ongezien aan te schaffen vond ik de prijs toch wat aan de hoge kant (€ 39,00).
Dankzij de redactie van de Kerkbode kon ik hem onlangs toch bekijken.

Opzet
De opzet doet denken aan het bekende Groene boek van het Liedboek: zettingen van de
componisten zelf of speciaal geschreven door anderen, maar dan wel met inachtneming van de
gewenste stijlkenmerken en bij voorkeur ook geschikt voor uitvoering door een koor. Dat groene
Liedboek wordt dan ook door veel organisten, en zeker ook koren en cantorijen, als een soort
standaard gebruikt. Ik ken ook organisten die het boek niet als standaard zien: zij vinden de zettingen
bepaald niet uitdagend, verfrissend of zelfs niet eens mooi.
Voor hen zijn er van het Liedboek ook andere bundels verschenen, compleet met voor- en
tussenspelen door hedendaagse organist/componisten. Of, dat kan natuurlijk ook, ze maken hun
voorspelen en begeleidingen zelf.

Het eerste uitgangspunt van de Tussentijds begeleidingsbundel is, zo lezen we in het voorwoord, dat
“de begeleidingen (…) op een éénmanualig orgel zonder pedaal door een amateurmusicus gespeeld
kunnen worden.”
Bij veel van de liederen zijn de uitgevers wat dit uitgangspunt betreft geslaagd.
Bij andere liederen kun je je dat afvragen, hoewel dat dan ook weer zijn oorzaak vindt in het lied zelf:
een ingewikkelde melodie is lastiger van een eenvoudige zetting te voorzien dan een, wat
oneerbiedig gezegd, rechttoe rechtaan koraal.
De begeleidingspartij van bijvoorbeeld het uiterst populaire “De steppe zal bloeien” mag dan van de
componist zelve (Antoine Oomen) zijn, het zal menige organist aardig wat hoofdbrekens kosten om al
die noten te reproduceren, en dan hebben we het alleen nog maar over reproduceren: daar mooie
muziek van maken in een prettige cadans zal helemaal niet meevallen.
Sowieso lijkt de begeleiding meer voor piano bedoeld, maar niet elke organist kan óók nog
pianospelen, als er al een piano beschikbaar is…
Het lied zelf, maar eigenlijk gaat het daar nu niet over, vind ik knap hoog (tot aan de hoge fis!)
geschreven voor een zingende gemeente. Schrijver dezes transponeert het doorgaans een terts naar
beneden.

Gebruik
Ik heb eigenlijk geen idee in hoeverre de bundel Tussentijds in plaatselijke gemeenten gebruikt wordt.
De meeste kerkgangers zullen hem nog niet in de binnenzak hebben zitten. Uit ervaring weet ik dat er
wel af en toe een enkel lied uit geplukt wordt, dat (gekopieerd) wordt opgenomen in de liturgie.
Zoals het Liedboek voor de Kerken zijn tophits kent, zo heeft ook Tussentijds al populaire nummers:
“De vreugde voert ons naar dit huis” is daar een mooi Willem Vogelvoorbeeld van. Bij een dergelijk
lied is ook de begeleiding van de componist zelf. Beter kan natuurlijk niet.

Aan het notenbeeld moest ik erg wennen. Ik hou erg van muziek zoals die genoteerd is in bijvoorbeeld
de Petersbanden van Bach: mooi zwart, mooi formaat en prettige verhoudingen. Bij de voorliggende
bundel ziet het er een beetje grijs uit; het lijkt wel alsof men niet het meest duidelijke
computermuziekprogramma heeft aangewend. Jammer, maar het went uiteindelijk wel.  

Samenvattend kunnen we stellen dat de losbladige begeleidingen hun weg wel zullen vinden.
Enerzijds omdat er gewoon mooie zettingen in staan, anderzijds omdat de liederen nou eenmaal
begeleid moeten worden.
En gezien de discussie die zo links en rechts is losgebarsten over wat er nou wel en wat er nou niet in
dat Liedboek 2010 moet worden opgenomen, zouden we nog wel eens langer met Tussentijds
moeten doen dan ons lief is.
En met dat gegeven is het misschien ook wel weer een idee om te denken over een uitgave met ook
intonaties en/of voorspelen. De amateur musicus die de begeleidingsbundel écht nodig heeft zal ook
dáár zeker blij mee zijn.

Kees Steketee

>  STARTPAGINA
>  ARTIKELEN