artikelen

Wat doen we...
(22 december 2007)

Wat doen we met schoonmoeder met de Kerst.
Die vraag wordt zo hier en daar nog wel eens
gesteld.
Hetzij serieus, hetzij als leuk bedoelde
opmerking.
In de tijd dat ik nog een kerkkoor dirigeerde
worstelde ik jaarlijks met een variant van de
vraag: “Wat doen we met het koor met de
Kerst…?”

Je kon moeilijk wéér aankomen met 'Stille Nacht' en 'De
Herdertjes lagen bij Nachte', en bovendien zongen de
kerkgangers die bekende liedjes het liefste zelf. Daarnaast is het
voor een zichzelf respecterend kerkmusicus not done om 'Stille
Nacht' en 'De Herdertjes' überhaupt ook maar te wíllen zingen.
Net als het 'Ere zij God' dat in sommige kerken standaard na de
zegen dient te worden ingezet.
Dat laatste hadden we opgelost door er een bewerking met een
mooie tegenstem op los te laten…

Nieuw
Als je dan zocht naar iets bijzonders of iets nieuws kwam je op onbekend en nieuw terrein terecht,
en was het maar afwachten hoe dat in de Kerstnacht zou uitpakken. Je moest er niet aan denken
dat mensen met een ontevreden gevoel de Kerstdagen in zouden moeten.
Ooit deed ik een poging het Kerstevangelie uit Lucas 2 van muziek te voorzien. De gehele tekst
(met uitzondering van, net als Bach, “Deze inschrijving had voor het eerst plaats toen Quirinius het
bewind over Syrië voerde…”) werd door het koor gezongen en ik had het idee dat men het allemaal
wel mooi vond. Het koor heeft het later zelfs op CD gezet!
Maar het jaar daarop wil je natuurlijk weer iets anders.
Probleem met de Kerst(nacht) is ook dat vanuit de kerk vaak de neiging bestaat om het
laagdrempelig te willen houden. In de Kerstnacht komen mensen in de kerk die daar verder het
hele jaar niet te zien zijn (“en dan ook nog jouw vaste plaats inpikken” hoorde ik eens iemand
zeggen…) en die wil je niet afschrikken met onbekende en ontoegankelijke muziek. Onbekend
maakt onbemind, en dat wordt vaak veroorzaakt door de omkering, die ook nogal eens
werkelijkheid is: omdat men het niet mooi vindt zal het nooit beklijven en bekend worden.
Onbemind maakt dan onbekend!

Keuzes maken
Van een kerkelijke gemeente mag verwacht worden dat men een serieuze keuze maakt: óf we
vieren de Kerstnacht en doen dat op een manier die ons als gemeente aanspreekt, waarbij we
(vanzelfsprekend!) niet de weg van de minste weerstand nemen en dus niet gewoon de bekende
liederen achter elkaar aanplakken, óf we proberen het iedereen (maar wie is iedereen?) naar de zin
te maken en houden het vooral gezellig en traditioneel. Op die manier wordt mijns inziens de
Kerstnachtdienst een wat laat uitgevallen Volkskerstzangdienst.
Daar heb ik, laat ik duidelijk zijn, niets op tegen. Het gewoon lekker zingen van oude bekende
liederen kan een mens veel genoegen verschaffen, maar ik ben zo vrij te betwijfelen of er dan van
een religieus beleven dan wel van een prettig nostalgisch gevoel sprake is.

Ik was in een Kerstdienst waaraan een instrumentaal ensemble meewerkte. Dat vind ik sowieso al
lastig: hoe breng je met louter instrumentale muziek mensen in die stemming waarvan je vindt dat
die bij de Kerst hoort. Herdertjes op het veld, een beetje oosterse klanken bij de Wijzen, het is
allemaal best te verklanken. En, het zal u niet verbazen, op het orgel kan daar wel wat mee.
Maar in de dienst die ik meemaakte vermeldde het programma (ik zou het geen liturgie willen
noemen…) titels als 'O Denneboom' en 'Jingle Bells', liedjes die wel in Supermarkten een bepaald
sfeertje weten op te roepen, maar die toch minder geschikt zijn in een liturgie.

Het lijkt me trouwens voor de voorganger ook elk jaar weer een crime om de Kerstboodschap te
verkondigen. Zeker als je dat al jaren doet. Zo’n dominee zal zich ook steeds weer afvragen hoe hij
er nu weer mee aan moet. Je wil toch niet dezelfde preek houden als vorig jaar.
En dat het niet om het Kerstdiner draait weten we langzamerhand ook wel...
En ook de organist zit er mee. Ik persoonlijk speel ook liever Adventsdiensten dan Kerstdiensten.
Het mooiste wat je in die tijd kunt spelen is ongetwijfeld 'Nun komm der Heiden Heiland' van Bach,
een prachtige bewerking van het koraal dat we kennen als 'Kom tot ons de wereld wacht…' (Gezang
122). Vorig jaar speelde ik (toevallig) de vier adventsweken in vier verschillende kerken en kon
dezelfde Bach vier keer op de lessenaar zetten…

Slot
U die dit leest gaat vast met de Kerstdagen ter kerke.
Hetzij naar de Kerstnachtdienst, hetzij naar een Volkskerstzang, hetzij naar het Kinderkerstfeest, en
misschien zijn er nog wel meer gelegenheden. Veel verenigingen houden Kerstvieringen, er zijn
Kerstconcerten, en allemaal hebben ze hun eigen sfeer en doelgroep.
Maar dé Kerstdienst in de kerk moet voor iedereen wat te bieden hebben.
Als u dan in de kerk zit en het beantwoordt niet helemaal aan datgene dat u zich er van had
voorgesteld, weet dan hoeveel denkwerk, gepieker, overleg en compromissen het de voorganger,
de muzikanten, het koor gekost heeft om tot de vorm te komen die u in de kerk aantreft.
Hoe dan ook wens ik ieder die dit leest heel goede Kerstdagen.
Of men dat ‘goed’ als ‘prettig’ dient op te vatten, als ‘zalig’ wellicht, of als ‘gezegend’, ook die keuze
laat ik geheel aan de lezer zelve over…

Kees Steketee

> STARTPAGINA
> ARTIKELEN